FİDAN DİKİM İŞLEMİ

Fidan, yeni bir yaşamın başlangıcında genç bir bitkisel canlıdır. Uygun bir teknikle dikilerek, yaşamını sağlıklı bir şekilde uzun yıllar sürdürmesi sağlanmalıdır. Bunun için öncelikle dikilecek bahçe yerine uygun tür ve çeşit seçilmeli, bu tür ve çeşidin adını taşıdığına emin olunan fidan alınmalı, bu fidan ayrıca sağlıklı, kaliteli, özellikle bol saçak köklü olmalıdır.

Bütün bunlar için fidanın güvenilir yerden alınması zorunludur. Ayrıca fidan dikilecek bahçeden toprak örneği alınarak analiz ettirilmeli, dikim sırasında kullanılacak gübrenin cins ve miktarı belirlenmelidir.

Bir meyve fidanının dikiminden önce uygun dikim aralıkları ile uygun çukur derinliği ve genişliğine karar verilir. Bu ölçüler türlere göre (hatta yer, yöney, iklim, toprak yapısı, dikim amaçları gibi çok çeşitli faktörlere göre) değişmektedir ve fidan alınan yerden sorulmalıdır. Genel olarak dikim aralıkları 2-3 m ile 7-8 m dolayındadır. Dikim çukurları da 30-70 cm derinlik ve genişlikte olmalıdır.

Fidan dikim zamanı, kışın yaprağını döken meyve türlerinde, yaprak dökümünden itibaren başlar ve erken ilkbahara kadar sürer. Kış ayları çok sert geçmeyen yerlerde sonbahar dikimi daha yararlıdır.

Kışın yaprağını dökmeyen (herdemyeşil) meyve türleri de kışları ılık geçen yerlerde sonbaharda dikilmelidir. Bu meyvelerin fidanları torbada yetiştirilmişse dikim zamanı geç ilkbahara kadar sürebilir. Bahçenin dikime hazırlanmasına, fidan dikiminden önce, sonbahar-kış ayları çok yağışlı geçen yerlerde yaz aylarında başlanır. Bahçe yeri, taş, eski ağaç kalıntıları ve çeşitli yabancı maddelerden temizlenir.

Daha önce bir ürün ekiliyse, bunun artıkları traktörle sürüm yapılarak toprağa karıştırılır. Çeşitli ölçüm teknikleriyle, düzgün sıralar oluşturulacak şekilde ve belirlenen dikim aralıklarına göre fidan yerleri işaretlenir. Çukur açıldığında, belirlenen fidan yerinin kaybolmaması için "dikim tahtası" ile "üçleme" yapılır. Fidan çukurları, traktörün arkasına takılan burgu aletiyle veya bel küreğiyle, daha önce belirlenen derinlik ve genişlikte açılır.

Çukurlar 40 cm den daha derin açılacaksa bu seviyeden sonraki alt toprak ayrı bir yere konulur ve dikimde kullanılmaz. Açılan çukurun tabanına toprak analiziyle önerilen fosforlu ve potasyumlu gübreler konularak hafifçe karıştırılır. Daha sonra gene önerilen miktarda çiftlik gübresiyle, çukurdan çıkan üst toprak karıştırılarak çukur bu karışımla doldurulur ve dikime kadar bu şekilde bekletilir. Fidan hemen dikilecekse bu doldurma işlemine gerek yoktur.

Fidanların sökümünden itibaren muhafaza, nakliye ve bahçede dikime kadar beklenen sürelerde, kökleri daima nemli kalmalı, kurumamaları sağlanmalıdır. Bunun için en iyi yöntem fidanların kök bölgelerinin toprağa gömülmesi ve bolca sulanmasıdır. Hendekleme denilen bu işlemde fidanlar 45 derecelik bir açıyla, toprağa eğimli olarak gömülmelidir. Dik olarak gömülen fidanlarda üstten kökler hava alarak kuruyabilir veya don zararına uğrayabilir.

Torbada yetiştirilen fidanları sadece zaman zaman sulama yeterlidir. Dikim günü mümkün olduğu kadar rüzgarsız ve bulutlu olmalıdır. Bu durum, dikim sırasında fidan köklerindeki su kaybını en aza indirecektir.

Dikilecek fidan, topraktan çıkarılarak kökleri 5-10 cm uzunlukta kalacak şekilde kesilir, gövde kısmında kurumuş ve kırılmış yan dallar varsa bunlar da sağlam kısma kadar kesilir. Çok uzun yan dalların uçları alınır. Fidanların dikim derinliği, genel olarak fidanlıktaki dikim seviyesinde veya birkaç cm daha derinlikte olacak şekilde tayin edilir. Aşılı fidanlarda aşı yerinin toprak üzerinde kalması ayrıca genel bir kuraldır. Çelikle çoğaltılmış fidanlarda çelik gövdesinin tamamı toprak içinde kalmalıdır.

Dikimi genellikle 2 kişi yapar. Birisi fidanı dikim tahtasını kullanarak yerini ve derinliğini belirleyerek dik olarak tutar. Diğeri önce fidanın dikim derinliğine göre çukurdan toprak alarak veya ilave ederek çukuru dikime hazırlar ve tabana ayagı ile bastırarak toprağı sıkıştırır. Fidan çukura konulduktan sonra etrafını toprakla doldurur ve ayağı ile fidan çevresindeki toprağı sıkıştırır.

Fidan çevresinin toprakla doldurulması sırasında, fidanı tutan kişi kökleri çukur tabanına bastırmamalı, köklerin uç kısımları yukarı doğru kıvrılmamalıdır. Dikimden sonra fidan çevresinde bir kova suyun etrafa taşmayacak şekilde verilebilmesi için küçük bir havuz yapılır ve mutlaka sulama yapılır. Can suyu denilen bu uygulama toprak ıslak olsa da mutlaka uygulanır ve fidan kökleri ile toprak parçacıkları arasında hava boşluklarının kalmamasını sağlar.

Torbada yetiştirilmiş fidanlar topraklı dikilir. Keskin bir aletle torba kenarından kesilir ve topraklı fidan çıkarılır. Yan kısımları parmaklarla aşağı doğru taranarak, içe doğru kıvrılmış kök uçları aşağı doğru yönlendirilir. Alt kısmından 5-10 cm'lik toprak dökülerek yana kıvrılmış ana kök ucu kesilir, fazla uzun saçak köklerin uçları kesilerek kısaltılır ve bu şekilde dikim çukuruna oturtulur. Bundan sonraki işlemler daha önce belirtildiği gibidir. Fidanın dikimi ve can suyu verilmesinden sonra iki işlem daha yapılır: Destek sistemi (herekleme) ve dikim budaması.

Yeni dikilen fidan, henüz kök sistemini tam olarak oluşturamadığından rüzgarla eğilebilir. Bunun için çeşitli malzemelerin herek olarak kullanıldığı destekleme işlemi yapılır. İki herek çapraz durumda toprağa sokularak fidana yaklaştırılır ve sekiz rakamına benzer bir şekilde fidan hereklere bağlanır. Bağlar, fidan büyüdüğünde, gövdeyi boğmamalıdır. Son olarak dikilen fidanın tepesi kesilir.

Kesim yüksekliği meyve türüne ve iklim koşullarına göre 50-60 cm'den 70-80 cm'e kadar değişebilir. Soğuk yerlerde daha yüksek boy verilir. Kesim yerine en yakın olan alttaki gözlerden ana dallar çıkarak, fidanı taçlandıracaklardır. Fidan dikimini tamamlayarak, bir canlıyı yeni bir yaşama başlattınız. Bu güzel eylemin başarılı olması, fidanın size ve çocuklarınıza uzun yıllar hizmet etmesi için bahçe yerinin, meyve tür ve çeşidinin doğru seçimi, fidanın sağlıklı, kaliteli ve güvenilir yerden alınmış olması çok çok önemlidir.